Yazımızın başlığında da belirtildiği gibi burada konu edilen piller Lityum bazlı pillerdir. Uzun süredir kullanılan bu piller malesef bu pil teknolojisinden önce kullanılan Ni-Cd, Ni-MH ve benzeri pil teknolojilerinin şarj kurallarına göre şarj edilmeye çalışıldı. Bu yüzden Lityum pil teknolojilerinin getirdiği faydayı tam olarak göremedik. Peki bu işin doğrusu ne bunu anlatmaya çalışacağım.
Lityum bazlı piller özellikle şarj olmayı seven pillerdir. Daha önceki nesil Nikel bazlı pillere göre ömürlerini şarja takma sayısına göre tüketmezler. Bu ne demek peki eski tip pillerde pili şarj aleti ile buluşturduğunuz anda pilin ömründen bir şarj yerdiniz. Doğal olarak her tak çıkarda bu rakam artarak pilin ömrünü tüketirdiniz. Lityum bazlı pillerde ise bu döngü % 100 şarj olma döngüsü olarak işler. Yani siz pil kapasitesini tam şarj etmek için isterseniz 10 kere şarja takın toplam şarjın % 100 olması ile pil döngü sayacınız 1 artar.
Bir örnek vermek gerekirse; pilinizi şarja taktınız %10 olan şarjı %40 yaptınız ve çıkardınız yani pilinizi artı %30 doldurdunuz. Daha sonra pilinizi tekrar şarja taktınız o arada piliniz %20 ye düşmüştü sizde % 70 yaptınız tekrar şarjdan çıkardınız. Bu durumda pilinizi % 50 daha doldurdunuz. Toplam dolum yüzdeniz 30 + 50 % 80 oldu. Hala piliniz ile bir döngüyü tamamlamadınız. Bir döngüyü tamamlamak için hala pilinizi %20 daha şarj etmeniz lazım. Yani Lityum tabanlı pilinizden şarj ederek ömür yemiyorsunuz.
Lityum piller şarj sever istediğiniz zaman şarja takın genelde dolu tutun ömür yemez ömür uzatırsınız.
Peki bu bahsettiğimiz döngünün limiti ne? Mesela İphone pilleri yaklaşık 1000 defa tam şarj alabilir. Burada üreticinin kullandığı pilin kalitesi, pilin içindeki ham maddelerin saflığı önemli kriterdir. Doğal olarak maden saflığı yüksek pil daha pahalıdır.
Bu piller döngü sayarak bize üreticinin bilinçli eskitme yapması ile mi ölüyor diyebilirsiniz. Aslında bu döngünün tam bir akamı yoktur. Aslı olay rakamsalda değil. Olay pilde kullanılan madenlerin şarj ve deşarj işlemleri sırasında sahip oldukları elektronları kaybetmeleridir. Buradaki rakam üretim aşamasında testlerde ortaya çıkan kaç şarj işlemi ile Lityum un elektron transfer özelliklerini koruyabildiğini göstermektedir. Doğal olarak bu rakam kesin bir rakam değildir. 950 olur 1100 olur.
Şimdi gelelim Lityum pilleri maksimum düzeyde verimle nasıl kullanabiliriz?
Sıcaktan Uzak Tutun
Her türlü pili etkileyen en önemli özellik sıcaklıktır. Heleki Lityom piller bu konuda daha da hassastır. Pillerdeki aşırı ısınmalar yada güneşte kalmak aşırı kullanım vb uzun süreli sıcaklığa maruz kalması her pilin elektron yapısını zedeler.
Mesela 5 – 6 sene önce HP laptoplarda kronik olarak klavyenin sol üstünde aşırı ısınma sorunları vardı. Bu laptoplarda 1 sene sonra kullanılan pillerin şarjlarının 1 saatin altına düşmesine sebep oluyordu. Piller çoğu farklı markada kullanılan Sony yada LG pillerdi. Fakat sorun sadece HP laptoplarda oluyordu. Aynı pili kullanan diğer markalarda böyle bir sorun yoktu.
35 dereceden fazla ve 0 dereceden düşük sıcaklıklar, pil sağlığına zararlıdır.
Lityum Piliniz Asla Tamamen Boşaltmaya Zorlamayın
Lityum pillerinizi eski nesil pillerden kalma alışkanlıkla asla tam boşaltmaya çalışmayın. Pilinizi tamamen kullanılmaz hale gelmesine sebep olursunuz. Bu pilleri kullandığımız son kullanıcı bazlı cep telefonu, laptop ve benzeri birçok sistemde zaten bunun olmaması için birçok önlem mevcuttur. Doğal olarak bunu yapmanıza pekte izin vermez. Fakat siz yine de bunu yapmak için sistemi zorlamayın. Bazı kaynaklarda ve benimde altta anlatacağım gibi piliniz kalibre etmek istediğinizde Tam boşaltmaya yakın bir işlem yapılması gerekir. Ama bu işlem zaten pili tam boşaltmak değil sistemin pilden gereksinim duyacağı voltajın altına düşmesini sağlamaktır. Bir pil sistemi açamayacak seviyeye geldiyse ekstra zorlayarak açmaya deşarj etmeye çalışmayın.
Pili uzun süre kullanmayacaksanız % 50 üstünde şarjda mümkün olduğu kadar hava almayacak bir şekilde buzdolabında saklayabilirsiniz.
Lityum Pillerinizi genelde Tam Şarj Etmeyin
Pilleriniz şarj ederken genelde % 97 ye geldiğinde şarj etmeyi bırakın. Hatta % 80 üstüne çıkınca şarjı bırakın. Burada durum özellikle Japonya bazlı birçok araştırmada ispatlanmış bir durumdur. Zaten uzun süredir kullandığım cihazlarda pil dolum yüzdesi % 97 lere geldiğinde pil dolumu yavaşlıyor yada duruyor. Aslında bunun sebebi Lityum pillerin tasarımdan gelen bir durum. Pilin verceği maks voltaja gelmesi genel olarak pilin %80 olarak dolaması ile başlar. Pil bu doluluk oranına kimyasal olarak çok çabuk ulaşabilir. Bu durum zaten hızlı şarjın dayandığı noktadır. % 80 den sonra pilin şarj olma süresi gittikçe uzar. Bu uzayan şarj süreside pilde fazladan ısınmaya sebep olur. Yukarıda yazdığımız gibi Lityum pilin en büyük düşmanı ise ısıdır. Doğal olarak Pili tam doldurmaya çalışarak pile fazladan verdiğimiz ısı tam şarj ile kazandığımızın ötesinde zarar verir. Zaten Lityum pilleri istediğiniz zaman şarja takabiliyorsunuz. Kasmayın full şarja.
Pilinizi Mümkünse Kılıfla Şarj Etmeyin
Yukarıda bahsettik en önemli düşman sıcaklık. Siz pili kılıfla şarj ederseniz dolaylı olarak daha fazla ısınacaktır. Buda pilinizin ömrünü tüketir.
Pilinizi 3 – 6 Ayda Bir Kalibre Edin:
Buradaki durum HP, Iphone, Lenovo, Samsung vb tüm üreticilerin tavsiye ettiği uygulamadır. Piliniz kullanım sırasında belli durumlarda daha hızlı boşalabilir. BUna sıcaklık etkeni yada aşırı pil tüketen uygulamalar sebep olabilir. Bu olurken doğal olarak pili çalıştıran sistem pilin ne kadar sürede % 100 şarj olduğunu yanlış işaretleyebilir. Böylece siz aslında ekranda pili tam şarj etmiş olarak görseniz de bu yazılımın yanılmasıdır. Aslında cihaz pili % 80 şarj etmiş ve % 100 olarak işaretlemiştir. Şimdi size doğru kapasiteyi cihaza bildirmeniz gerekir.
Bunu yapmak için pilinizi ilk önce %100 şarja getirin kullandığınız cihaz tamamen kapanana kadar kullanın. Bu esnada cihazı kesinlikle şarja takmayın. Cihaz kapanınca mümkünse kapalı olarak cihazı % 100 şarja getirin ve mümkünse 1 – 2 saat te fazladan şarj edin. Göreceksiniz piliniz artık daha uzun süre gidecektir.
Ben bu işlemi Lenovo laptopumda denedim ve %30 kapasite artışı gözlemledim.
Çok Hücreli Pil Kullanıyorsanız Pilinizi Yazılım Desteği İle Daha Az Şarj Edin
Bu olay genelde laptop, matkap ve benzeri cihazlarda işe yarar. Mesela Lenovo’da Vantage yazılımını yüklerseniz şarj etme seçeneklerinde pil koruması modu görürsünüz. Bu mod devamlı şarjda duran cihazlar için yada çok fazla seyyar olarak kullanılmayan ve kısa süre kullanıma gerek duyduğunuz cihazlar için geçerlidir. Buradaki durum cihazınızda 3 hüzreli bir pil varsa 3 adet farklı pil var gibi izah edilebilir. Siz doğal olarak pili örenk olarak 3 hücreli pil için %60 şarj ederseniz genel olarak sadece 2 hücreyi şarj edersiniz. Böylece 3. hücreniz yeni olarak kalır. Bunu genelde yazılım ile kontrol edebilseniz de matkap gibi cihazlarda genelde bu şarj işlemi zaten sıra ile yapıldığından hücre sayısına göre yarıya yarıya yada belli oranlarda şarj etmeniz genel pil ömrünü uzatır.
Farklı sorularınız varsa yorum kısmından iletirseniz yardımcı olmaya çalışırım. Herkese uzun pil ömürleri.